సోవియట్ రష్యాలో జీవితంపై అరుదైన కథనాలు

మిత్రులు శ్రీ భండారు శ్రీనివాసరావుగారు సోవియట్ యూనియన్‌ ఉనికిలో ఉన్న చివరిరోజుల్లో మాస్కోలో పనిచేసినప్పుడు తాను ప్రత్యక్షంగా చూసిన, పొందిన సోవియట్ రష్యా జీవితానుభవాలపై రెండేళ్ల క్రితం రాసిన కథనాలు అప్పట్లో చదవటం ఒక మహానుభూతిని కల్గించింది. ఒక రకంగా అవి బ్లాగ్ లోకంలో సంచలనం కలిగించిన ప్రత్యేక విశిష్ట రచనలు.

"ఆ రోజుల్లో 'అలా వుండేది, యిలా వుండేది' అని రాస్తే నమ్మడానికి వీల్లేకుండా ఈనాటి రష్యన్ల జీవన విధానాలు గుర్తు పట్టలేనంతగా మారిపోయాయి. రతనాలను రాశులుగా పోసి- వీధి అంగళ్ళలో విక్రయించిన 'స్వర్ణ యుగాలు' చరిత్ర పుటల్లో ఆనవాలుగా మిగిలిపోయినట్టే - ఆ నాటి నా అనుభవాలు కూడా.

నేను కమ్యూనిష్టుని కాను. వృత్తి రీత్యా వివిధ రాజకీయ పార్టీలవారితో అంటకాగి తిరిగివుండ వచ్చు కానీ ఏ రకమయిన రాజకీయ వాసనలను నేను వొంటబట్టించుకోలేదు. ఒక సామాన్యుడిగా అప్పటి కమ్యూనిస్ట్ రష్యాలో కాలుమోపాను . అక్కడ నేను గడిపిన 'జీవనం' నా జీవితంలోనే ఒక సువర్ణ అధ్యాయం. నేనూ, నా భార్యా పిల్లలూ - అత్యంత సుఖప్రదమయిన, గౌరవ ప్రదమయిన, తృప్తికరమయిన రోజులు గడిపింది ఆ రోజుల్లోనే. వాటిని గురించి ఏ కొంచెం చెప్పినా గోరంతను 'కొండంత' చేసి చెబుతున్నానేమో అని అనిపించక తప్పదు. అందుకే 'మార్పు చూసిన కళ్ళు' అక్షరబద్ధం చేయడానికి ఇంతగా తటపటాయించాల్సి వచ్చింది."

అంటూ శ్రీనివాస రావు గారు తన సోవియట్ రష్యా అనుభవాలను ఇంత ఆలస్యంగా రాయడానికి కారణాలను చెబుతూ రాసిన పై వ్యాఖ్య నన్ను అప్పట్లో విశేషంగా ఆకర్షించింది. కమ్యూనిస్టు పార్టీ వాసన లేని వ్యక్తి, జీవికలో భాగంగా సామాన్యుడిగా అప్పటి కమ్యూనిస్ట్ రష్యాలో కాలుమోపిన వ్యక్తి అక్కడ తాను గడిపిన జీవనం తన జీవితంలోనే ఒక సువర్ణ అధ్యాయం అని చెప్పుకున్నారు. "నేనూ, నా భార్యా పిల్లలూ - అత్యంత సుఖప్రదమయిన, గౌరవ ప్రదమయిన, తృప్తికరమయిన రోజులు గడిపింది ఆ రోజుల్లోనే." అని కూడా పరమ నిజాయితీగా తన అంతరంగాన్ని ఆకర్షించారు.

1987 నుంచి 1991 వరకు అంటే సోవియట్ యూనియన్ రద్దయ్యే వరకు విదేశీ ఉద్యోగి స్థాయిలో 'పిల్లజమీందారు' జీవితం గడిపిన శ్రీనివాసరావు గారు ఆ దేశం గురించి చేసిన అపురూప కృషిని నెత్తిన పెట్టుకుంటూ అప్పట్లోనే ఆయన రాసిన ఒక టపాకు ఇలా వ్యాఖ్య పంపాను.

"విదేశీ పర్యటనలు,విహారాలపై గతంలో ప్రముఖుల వ్యాసాలు, యాత్రా విశేషాలు ఎన్నో చదివాను. కాని వాటిలో చాలావరకు ఫలానా ప్రాంతం చూశామని, పలాని విశేషాన్ని తిలకించామని, పలానా కట్టడాన్ని చూశామని చెప్పేవారే తప్ప ఓ నగరజీవితాన్ని, ఓ వ్యవస్థ పనితీరును ఇంత హృద్యంగా, ఇంత ఆసక్తికరంగా రాయడాన్ని ఇంతవరకు నేను చూడలేదు.

మీ అయిదేళ్ల మాస్కో జీవితాన్ని ఔపోసన పట్టినట్లు రాస్తున్నారు. ఒక వ్యవస్థ మంచిని చూడడానికి, గుర్తించి ప్రకటించడానికి మనం సిద్ధాంతాలు వల్లెవేయవలసిన అవసరం లేదు. ముద్రలు తగిలించుకోవలసిన అవసరమూ లేదు. మీలా ఉన్నది ఉన్నట్లుగా, చూసింది చూసినట్లుగా, పలవరించి రాస్తే చాలు.

సోవియట్ వ్యవస్థ లోపాలు ఎన్నయినా ఉండవచ్చు కానీ ప్రజలందరికీ మంచి జీవన ప్రమాణాలను అందించడంలో అది సక్సెస్ అయినంతగా భూమ్మీద మరే దేశం కూడా కాలేదని మీ కథనాలబట్టి తెలుస్తోంది. కమ్యూనిస్టు వ్యవస్థ గొప్పతనాన్ని సిద్ధాంతాల ద్వారా మాత్రమే చదువుకున్న నాలాంటివారందరికీ మీరు ప్రత్యక్షంగా ఓ భూతల స్వర్గాన్ని కళ్లకు కట్టిస్తున్నారు.

జీవితంలో సమానత్వాన్ని ఇంత గొప్పగా ఆచరణలో చేసిచూపించిన ఆ గొప్ప దేశంలో మీరు కొన్నేళ్లు బతికారు. ఎంత అదృష్టవంతులు మీరు. అదృష్టానికి మారుపదం దొరకడం లేదు నాకు. శ్రీనివాసరావు గారూ.. మీరు ఇలాగే రాస్తూ పోండి. వీలయితే మీరు మాస్కో జీవితంలో ఫోటోలు తీసుకుని ఉంటే వాటినే ఓ కథనంగా కూడా ప్రచురించండి. చిన్న క్యాప్షన్లతో అయిదారు ఫోటోలను ఒకే ఆర్టికల్‌గా పోస్ట్ చేయవచ్చు.

భవిష్యత్తరాలకు మానవ సమాజంలో ఒకనాడు వెలిగిన భూతలస్వర్గాన్ని మీరు బ్లాగీకరించి భద్రపరుస్తున్నారు. దయచేసి వెంటనే విశాలాంధ్రవారిని సంప్రదించండి. ఖచ్చితంగా మీ మాస్కో అనుభవాలను పుస్తక రూపంలో తీసుకురండి. కళ్లకు అద్దుకుని తీసుకోవడానికి మేం సిద్ధంగా ఉన్నాం.

అలాగే మాస్కో జీవితంలో మీరు చూసిన లోపాలను కూడా తప్పక రాయండి. లోపాలను కూడా మీరు రాయకపోతే అది ఎప్పటికీ లోటుగానే ఉంటుది.

ప్రేమతో, అభిమానంతో..
రాజు
21 జనవరి 2010 11:58 సా "

సోవియట్ యూనియన్‌ పతనానికి ముందు సమాజ జీవితాన్ని కళ్లారా చూసిన ఈ సామాన్యుడు, ఆ దేశాన్ని సందర్శించిన ఏ ప్రముఖుడూ రాయలేనంత పరమ నిష్పాక్షికంగా ఈ మార్పు చూసిన కళ్లు కథన పరంపరలో అక్షర బద్దం చేశారు. దశాబ్దాల తర్వాత కూడా తన ప్రాసంగికతను కోల్పోనటువంటి ఈ గొప్ప రచనను సమాజ చలనం, పరిణామాల పట్ల ఆసక్తి కలిగిన వారు తప్పక చూడాలనే అభిప్రాయంతో ఆయన రాసిన 17 కథనాల లింకులను ఈ టపాలో ఒకే చోట పోస్ట్ చేస్తున్నాను. కింది లింకులను తెరిచి వరుసగా చదవండి. ఒక అద్భుత ప్రపంచం మీ కళ్లముందు ఆవిష్కరించబడుతుందనడంలో సందేహించవలసిన పనిలేదు.

శ్రీనివాసరావు గారూ,
మరోసారి ధన్యవాదాలండీ.

-----------------

మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు) - భండారు శ్రీనివాస రావు

జర్నలిష్టులందరూ తమ వృత్తి అనుభవాలను గ్రంధస్తం చేస్తుండాలని మిత్రుడు దేవులపల్లి అమర్ చెబుతుంటారు.గ్రంధ ప్రచురణ అనేది సామాన్య జర్నలిష్టులకు అలవి కాని భారం. అయినప్పటికీ, అనుభవంలోకి వచ్చిన విషయాలను కనీసం కాగితం మీద పెట్టడం వరకు జరగాలన్నది నా అభిప్రాయం కూడా. అయినా సరే - ఇంచుమించు రెండు దశాబ్దాల క్రితం - మాస్కోలో గడిపివచ్చిన సుమారు ఐదేళ్ళ అనుభవాలను అక్షర బద్ధం చేసే ప్రక్రియ ఎప్పటికప్పుడు వాయిదా పడుతూ వచ్చింది. ఏకధ్రువ ప్రపంచ వ్యవస్తను ప్రశ్నిస్తూ- నూతన సామ్యవాద సిద్దాంతాలను ప్రవచిస్తూ - ఏడు దశాబ్దాలకు పైగా సాగిన మొట్టమొదటి 'సోవియట్ కమ్యూనిష్ట్ ప్రభుత్వ చరమాంకాన్ని కళ్ళారా చూడగలిగిన అరుదయిన అవకాశాన్ని ఆలంబనగా చేసుకుని - 'మార్పు చూసిన కళ్ళు' అనే పేరుతో ఆనాటి అనుభవాలను గుదిగుచ్చి గ్రంధస్తం చేయాలనే ప్రబలమయిన కాంక్షను ఎన్నో ఏళ్ళుగా అదిమిపెట్టుకోవాల్సి వచ్చింది. దీనికి కారణాలు అనేకం. ఆనాడు నేను చూసింది మరో ప్రపంచం. అప్పటికీ ఇప్పటికీ యెంతో తేడా.

ఆ రోజుల్లో 'అలా వుండేది, యిలా వుండేది' అని రాస్తే నమ్మడానికి వీల్లేకుండా ఈనాటి రష్యన్ల జీవన విధానాలు గుర్తు పట్టలేనంతగా మారిపోయాయి. రతనాలను రాశులుగా పోసి- వీధి అంగళ్ళలో విక్రయించిన 'స్వర్ణ యుగాలు' చరిత్ర పుటల్లో ఆనవాలుగా మిగిలిపోయినట్టే - ఆ నాటి నా అనుభవాలు కూడా. నేను కమ్యూనిష్టుని కాను. వృత్తి రీత్యా వివిధ రాజకీయ పార్టీలవారితో అంటకాగి తిరిగివుండ వచ్చు కానీ ఏ రకమయిన రాజకీయ వాసనలను నేను వొంటబట్టించుకోలేదు. ఒక సామాన్యుడిగా అప్పటి కమ్యూనిస్ట్ రష్యాలో కాలుమోపాను . అక్కడ నేను గడిపిన 'జీవనం' నా జీవితంలోనే ఒక సువర్ణ అధ్యాయం. నేనూ, నా భార్యా పిల్లలూ - అత్యంత సుఖప్రదమయిన, గౌరవ ప్రదమయిన, తృప్తికరమయిన రోజులు గడిపింది ఆ రోజుల్లోనే. వాటిని గురించి ఏ కొంచెం చెప్పినా గోరంతను 'కొండంత' చేసి చెబుతున్నానేమో అని అనిపించకత ప్పదు. అందుకే 'మార్పు చూసిన కళ్ళు' అక్షరబద్ధం చేయడానికి ఇంతగా తటపటాయించాల్సి వచ్చింది.

అంతేకాదు. కాలం గడుస్తున్నకొద్దీ - గుర్తుంచుకోవాల్సిన విషయాలు కూడా గుర్తుకురానంతగా మరపున పడడం సహజమయిన విషయం. తేదీలు, పేర్లూ స్పురణకు తెచ్చుకోవడం క్లిష్టంగా మారుతుంది. విషయానికి న్యాయం చేయలేక పోతున్నామేమో అన్న సంశయం మరింత వెనక్కి లాగుతుంది. ఏతా వాతా జరిగింది ఏళ్ళతరబడి కాలయాపన.
(దస్వి దానియా అంటే రష్యన్ లో మళ్ళీ కలుద్దాం)

'మార్పు చూసిన కళ్ళు ' చదువుతున్నవారికి రచయిత విజ్ఞప్తి:
చరిత్రలో 'గుప్తుల స్వర్ణ యుగం' చదువుకున్నాము. నిజమా కాదా అన్న మీమాంసకు ఎవ్వరం తావివ్వలేదు. ఇదీ అలాగే.
ఆ రోజుల్లో మాకు ప్రతి రోజు 'ఇది నిజంగా నిజమేనా?' అనే సందేహం వెంటాడుతూనే వుండేది. ఇన్నేళ్ళ తరవాత మళ్ళీ గుర్తు చేసుకుని రాస్తున్నప్పుడు కూడా ఆ సందేహం అంటిపెట్టుకునే ఉంటోంది. మెదడులో నిక్షిప్తం చేసుకున్న విషయాల సింహావలోకనమే ఈ రచన. డయిరీల్లో రాసుకున్నది కాదు. అందువల్ల సమగ్రతకు కొంత భంగం వాటిల్లడమో లేదా విషయాలను ఒకచోట గుదిగుచ్చడంలో ఒకమేరకు అస్పష్టతకు అవకాశం ఏర్పడడమో, పునరుక్తి దోషాలకు తావివ్వడమో జరిగివుంటే పెద్ద మనసుతో నన్ను క్షమించాలని కోరుతున్నాను. అలాకాక చరిత్ర వక్రీకరణ కనిపిస్తే నిర్మొహమాటంగా తెలియచేసి దిద్దుబాటుకు అవకాశం ఇవ్వాలని మనస్పూర్తిగా విజ్ఞప్తి చేసుకుంటున్నాను.
-భండారు శ్రీనివాసరావు
302, మధుబన్, ఎల్లారెడ్డిగూడా,
శ్రీనగర్ కాలనీ, హైదరాబాద్ - 500 073.
ఫోన్: 040-23731056 (email: bhandarusr@yahoo.co.in)
------------------

1.
మార్పు చూసిన కళ్ళు - ఆనాటి మాస్కోలో మా అనుభవాలు - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_01.html

2
గురువారం 7 జనవరి 2010
మార్పుచూసిన కళ్ళు - ఆనాటి సోవియట్ మాస్కో అనుభవాలు - రెండో భాగం - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_07.html

3.
శుక్రవారం 8 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (ఆనాటి మాస్కో అనుభవాలు) - మూడో భాగం - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_08.html


4.
సోమవారం 11 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు -ఆనాటి మాస్కో అనుభవాలు- నాలుగో భాగం-భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_11.html


5.
సోమవారం 11 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (ఆనాటి మాస్కో అనుభవాలు) - ఐదో భాగం - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_9811.html


6.
శుక్రవారం 15 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (ఆనాటి మాస్కో అనుభవాలు - ఆరో భాగం- భండారు శ్రీనివాసరావు)
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_15.html


7.
శుక్రవారం 15 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (మాస్కో అనుభవాలు -ఏడో భాగం ) - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_8240.html


8.
శనివారం 16 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు-ఎనిమిదో భాగం)
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_16.html


9.
ఆదివారం 17 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు- తొమ్మిదో భాగం) -భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_17.html


10.
మంగళవారం 19 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు - పదో భాగం)- భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_19.html


11.
మంగళవారం 19 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మాస్కోలో మా అనుభవాలు- పదకొండో భాగం) -భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_3369.html


12.
బుధవారం 20 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు - పన్నెండో భాగం)- భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_20.html


13.
బుధవారం 20 జనవరి 2010
మార్పుచూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు పదమూడో భాగం) - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_7837.html


14.
మంగళవారం 26 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (ఆనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు- పదునాలుగో భాగం)) - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_26.html


15.
బుధవారం 27 జనవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు- పదిహేనో భాగం ) - భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/01/blog-post_27.html


16.
మంగళవారం 2 ఫిబ్రవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మా మాస్కో అనుభవాలు - పదహారో భాగం) - భండారు శ్రీనివాస రావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/02/blog-post.html


17.
మంగళవారం 2 ఫిబ్రవరి 2010
మార్పు చూసిన కళ్ళు (అలనాటి మాస్కోలో మా అనుభవాలు-పదిహేడో భాగం)- భండారు శ్రీనివాసరావు
http://bhandarusrinivasarao.blogspot.com/2010/02/blog-post_02.html